Drodzy Przyjaciele, Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra serdecznie dziękuje za ubiegłoroczne wpłaty 1,5%, które wykorzystaliśmy na realizację celów statutowych.
W roku 2023 minęło dwadzieścia lat od utworzenia Fundacji im. prof. Mojżesza Schorra. Historię naszej działalności zawarliśmy w dwóch „Księgach Jubileuszowych” - pierwsza dotyczy lat 2003 -2013, druga 2014-2023 – dostępne są na naszej stronie www.schorr.pl.
Jubileusz uświetniliśmy dwoma wyjątkowymi projektami: wystawa Mikroświat polskiego B'nai B'rith – Stowarzyszenie Humanitarne „Braterstwo” B'nai B'rith w Warszawie, prezentacja multimedialna „Synagoga Zelmana i Rywki Nożyków 1902-1946” (obszerny opis poniżej) , które chcemy kontynuować, prezentując je w formie wydawnictwa albumowego.
Bardzo prosimy o wsparcie tak ważnych, jedynych na świecie publikacji, ukazujących nieznane historie.
Wystawa Mikroświat polskiego B'nai B'rith – Stowarzyszenie Humanitarne „Braterstwo” B'nai B'rith w Warszawie
Patron naszej fundacji - prof. Mojżesz Schorr (1874-1941), zapisał się w naszej pamięci jako nauczyciel judaizmu w lwowskim gimnazjum, sławny historyk, ostatni rabin Wielkiej Synagogi w Warszawie. Aresztowany przez Rosjan zmarł w Uzbekistanie w obozie pracy.
Z okazji naszego dwudziestolecia podjęliśmy się badań mało znanej aktywności prof. Schorra w B'nai B'rith - stowarzyszeniu, którego nie tylko był aktywnym członkiem, ale także jednym z liderów. W roku 1923, po przyjeździe do Warszawy, wstąpił do loży „Braterstwo”, obejmując jednocześnie funkcję prezesa.
Badania nasze zaowocowały wystawą w Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin” pt. Mikroświat polskiego B'nai B'rith – Stowarzyszenie Humanitarne „Braterstwo” B'nai B'rith w Warszawie.
Podejście do historii B'nai B'rithu z perspektywy jednej loży to nasz świadomy wybór. Mikroświat jest odbiciem większego. Otrzymane dane o tej jednej loży korespondują z realiami w innych. Odtworzyliśmy wiele indywidualnych biografii, wyborów życiowych dokonywanych przez członków oraz pasji towarzyszących służbie publicznej. Czym była dla swoich członków? W jaki sposób realizowali wartości zawarte w statucie organizacji? Odpowiedzi poszukiwaliśmy śledząc losy Braci i Sióstr, których nie gubimy z pola widzenia nawet po rozwiązaniu lóż BB przez władze Rzeczypospolitej w roku 1938.
Po raz pierwszy w literaturze przedmiotu dokumentujemy dalsze losy członków „Braterstwa” podczas wojny i po wojnie. Ich wierność wcześniejszym ideałom była zgodna z przesłaniem patrona naszej fundacji prof. rabina Mojżesza Schorra: Czyny życia […] stwierdzą szczerość i prawdziwość naszej wiary w ideały B'nai B'rith.
Członkami „Braterstwa” to wybitni ludzie nauki, lekarze, prawnicy, przemysłowcy, pedagodzy. Siostry, których większość była ich żonami bądź córkami, zaangażowane były przede wszystkim w działalność charytatywną. Realizowały swoją misję nie tylko poprzez B'nai B'rith, ale także pełniły ważne funkcje w innych organizacjach dobroczynnych.
Projekt jest naszym hołdem złożonym profesorowi Schorrowi oraz wspaniałemu pokoleniu żydowskiej inteligencji zmiecionej z powierzchni życia przez wojenny kataklizm. Historię tę mamy nadzieję wydać w formie albumu.
Prezentacja multimedialna Synagoga Zelmana i Rywki Nożyków 1902-1946
W tej jedynej czynnej, ocalałej po wojnie świątyni współcześni członkowie Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie modlą się, uczestniczą w zajęciach edukacyjnych - zapisują jej dalszą historię. Honorowym patronatem wydarzenie objęli: Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie.
Prezentacja historii synagogi jest naszym podziękowaniem Gminie za dotychczasową owocną współpracę, uczestnikom naszych programów za ich aktywność oraz mieszkańcom Warszawy za zainteresowanie wystawami i wydawanymi przez nas albumami dotyczącymi historii warszawskiej społeczności żydowskiej.
Plansza tytułowa przedstawia część odnowionego budynku synagogi Nożyków, na który nałożyliśmy jej przedwojenny fragment. Zestawienie tych zdjęć symbolizuje przeszłość i teraźniejszość. Właśnie w te dawne dzieje wpisujemy historię życia.
Kim był Zelman Nożyk, fundator synagogi? Dzięki badaniom archiwalnym wiemy, że był nie tylko przedsiębiorcą, ale także hojnym darczyńcą. Wspierał finansowo różne środowiska - niezależnie od wyznania.
Naszą zasługą jest ustalenie faktycznej daty jego śmierci. Wbrew temu, o czym informowali historycy, zmarł w kilka miesięcy po otwarciu synagogi, w roku 1902 – w polskich opracowaniach podaje się rok 1903. Z pomysłem ufundowania synagogi wiąże się ciekawa historia. Otóż Nożyk spotkał ubogiego człowieka i zaprosił go do domu. W jego twarzy widział dziecięce spojrzenie, które rozbudziło w nim żal i smutek spowodowany brakiem potomstwa.
- Skąd ten smutek?
- Sam...bez kadiszu... bez dziedzica..
- To trzeba budować...
- Buduję... zbudowałem już cztery kamienice...
- Za mało...Trzeba budować więcej... trzeba budować synagogę...
Trzy dni później rozeszła się wieść, że reb Załmen Nożyk buduje synagogę.
Fragment książki M.Canina Przez ruiny i zgliszcza
Rozsławiał naszą synagogę sześćdziesięcioosobowy chór synagogi prowadzony przez słynnego dyrygenta Abrahama Dawidowicza (od roku 1902 oraz w okresie getta). Wraz z chórem wielcy kantorzy śpiewali modlitwy podczas nabożeństw. Bliskie związki z synagogą Nożyków łączyły też światowej sławy kantora Gerszona Sirotę (od roku 1933 był w niej głównym kantorem). Wprawdzie do roku 1933 był zatrudniony w Wielkiej Synagodze na Tłomackiem, jednak już w roku 1917 wraz z powiększonym chórem prowadził w naszej synagodze nabożeństwo na rzecz „Domu Chleba”. Tutaj też w roku 1923 odbył się ślub jego syna. W latach 1941-1942, podczas gdy synagoga była czynna, śpiew Siroty koił ból umęczonych Żydów. Podczas prezentacji ze wzruszeniem wysłuchaliśmy kilku jego modlitw.
Nadkantor Gerszon Sirota zginął śmiercią tragiczną w czasie powstania w getcie warszawskim.
Z naszą synagogą związany był także Majer Bałaban, wybitny historyk, współtwórca Instytutu Nauk Judaistycznych, członek B'nai B'rith „Braterstwo”. Wygłaszał w niej wiele kazań, a podczas getta pełnił funkcję rabina. Częste śluby, jakie miały miejsce w tym czasie, były spowodowane wiarą, że Niemcy nie będą rozdzielali rodzin.
Prezentując sylwetki rabinów, kantorów oraz bogactwo wydarzeń związanych z naszą synagogą spłacamy dług, który należy się jej dawnym członkom - ich historie zapisujemy w naszej pamięci. Projekt był dofinansowany przez Taube Center for Jewish Life and Learning. Obecnie pracujemy nad albumowym wydaniem historii Synagogi Zelmana i Rywki Nożyków.
Jesteśmy jedyni na świecie, którzy tak głęboko wniknęli w historię „Braterstwa” i Synagogi Nożyków. Wydanie przez nas albumów jest szansą na szersze upowszechnienie historii niezwykłych Warszawiaków, warszawskiej synagogi i organizacji, której wkład w cywilizacyjny rozwój Polski jest nieoceniony.
Jeszcze raz bardzo prosimy o przeznaczenie 1,5% na nasze dla Was projekty.
Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra
ul. Twarda 6, 00-105 Warszawa
KRS: 0000184858
Już opublikowane – do nabycia w fundacji
